Protez
Dişlerin ve çevre dokuların çeşitli nedenlerle madde kaybına uğradığı ya da tamamen yok olduğu, yani kaybedildiği durumlarda, onları onarmak ya da yerine konması için kullanılan, hazırlanmış materyallere protez adı verilir.
Protezlerin amacı nedir?
Protez yapımıyla, hastanın kaybolan fonksiyonları tekrar kazandırılmaya çalışılırken, aynı zamanda bozulan konuşmasının da düzeltilmesi ve estetik görünümün de daha iyi olması amaçlanmaktadır. Böylelikle büyük oranda kaybedilen ağız sağlığı düzeltilirken toplum içinde eksik ya da harap olmuş dişlerle yaşamak zorunda kalan bireylerin psikolojik açıdan da desteklenmesi sağlanır.
Çünkü bu şekilde yaşamlarını (bir süre de olsa) sürdürmek zorunda kalan bireyler, öncelikle gülmeyi unuturlar. Bu da fonksiyonel bozuklukların yanı sıra, insanlarda kendine güven duygusunun zedelenmesine neden olur.
Bu tip hastalara yapılan çeşitli protezlerle insanların yaşam kalitesinin yükseltilmesi amaçlanır
Protez çeşitleri
Dişlerin kaybedilmesi sonucunda yapılan protezler genel anlamda iki çeşittir:
Sabit protezler
Hareketli protezler
Sabit protezler
Dişlerin ağızda görünen kısımlarının yerine yapılan ve hasta tarafından çıkarılamayan protezlerdir. Kaplama ya da porselen diş olarak da adlandırılabilirler.
Sabit protezler, Çürük veya başka bir nedenle aşırı madde kaybı olan dişlerin restorasyonunda, renklenmiş ve rengi geri döndürülemeyen dişlerde, şekil bozukluğu olan dişlerde yapılır. Dişler kaplama yapılacak şekilde biçimlendilir. Daha sonra ölçüsü alınıp laboratuarlarda hekiminizin yönlerdirmesi doğrultusunda hazırlanır. Provalar yapıldıktan sonra kaplamanız yapıştırılarak işlem bitirilir. Kaplamaların bakımı sağlıklı dişlerin bakımıyla aynı şekilde yapılmalıdır. İyi yapılmış bir kaplama fonksiyon açısından ve temizlenme açısından sağlıklı bir dişten farksız olmalıdır. Bu dişlerin yapımında porselen, değerli metal kombinasyonları, özel cam maddeler ve özel plastiklerden hekiminizin seçimi doğrultusunda yapılır.
Köprüler ise eksik dişlerin yerine protez yapabilmek için komşu diğer dişlerden destek alınarak yapılan protezlerdir. Bu restorasyonların yapımında her iki komşu dişte aşındırmalar yapılır ve yapılan köpri tüm dişleri birbirine bağlar. Eksik dişlerin yerine köprü yapılmadığı taktirde hastanın komşu dişleri ve diğer çenedeki karşıt dişi, çekim boşluğuna doğru hareket eder. Bu nedenle bozulan diş kapanışı çürüklere ve diş kayıplarına yol açar. Kaplamada olduğu gibi diş hekiminiz tarafından destek olarak alınacak dişler şekillendirilip aynı işlemler gerçekleştirilerek yapılır. Kaplamalarınızın bakımı, rutin bakım işlemleri yanısıra boşluğa konulan parçanın alt kısmının özel Dental Pross’larla diş hekiminizin göstereceği şekilde temizlenerek yapılır.
Hareketli protezler
Hareketli protez, sabit protez yapılamayacak durumdaki diş kayıplarının giderilmesi amacıyla yapılan protezlerdir. Sabit protezlerden farklı olarak takıp çıkarılabilirler. Özel plastik veya metal plastik kombinasyonlarından yapılırlar. Estetiği ve fonksiyonu sağlamak amacıyla yapılır. Hareketli protez gerektiren vakalarda çok fazla diş eksikliği bulunduğundan, çiğneme fonksiyonunun yerine getirilmesi ve diğer kalan dişlerin zarar görmemesi için yapılması gerekir. Hareketli protezler, dişlerin tamamen ya da büyük çoğunluğunun kaybedildiği durumlarda yapılır.
Hareketli protezler, özel plastikler ve metallerin kombinasyonu veya vakaya göre sadece özel plastiklerden yapılır. Hareketli protezlerde kullanılan dişler genelde plastik dişlerden seçilir. Porselen dişler ağırlıkları ve kuvvetleri yumuşak dokulara uygun olmayan şekilde ilettiğinden ve plastikle iyi bir bağlantı sağlayamayacağından tavsiye edilmemektedir. Hareketli protezlerin bakımı için her yemekten sonra çıkarılıp fırçalanmalıdır. Günde bir kere özel temizleyici maddelerle temizlenmelidir. Bazı maddeler metal içeren protezlere zarar verebileceğinden hekime danışılmadan kullanılmamalıdır. Kullanmadığınız zamanlarda protezinizi temiz bir suyun içinde tutarak su kaybedip bozulmasına engel olabilirsiniz. Hareketli protezinizi 3 yılda bir kontrol ettirip gerekiyorsa değiştirmeniz gerekmektedir. Zamanla protez aşınıp, kırılabilir veya çene ile uyumunu kaybedebilir. Bu da çene kemiğine zarar verebilir.
Hareketli protezlerde ilk 1 ay çiğneme ve konuşma fonksiyonlarının yerine getirilmesi açısından alışma devresidir. Ayrıca protezin oluşturabileceği uyumsuzluklar (vuruklar) yapılacak kontrollerle giderilmelidir.
Bir dişin kaybı sağlığınıza birçok şekilde zarar verebilir. Kaybedilen dişin önündeki ve arkasındaki dişler bu boşluğa doğru eğilirler. Karşıt diş de çekim boşluğuna doğru uzar. Çünkü dişler temas etme eğilimindedir. Bu uzama ve eğilmeler sonucunda dişlerin dizilimi ve birbirleriyle kontakları bozulur. Bu da dişler arasında gıda artığı ve bakteri plağı birikimini artırır. Bu bölgelerin temizlenmesi zordur ve ve bu nedenlede diş çürüğü ve dişeti hastalıklarının oluşması riski artar. Tüm bu sorunlar kaybedilen dişin yerine konmasıyla önlenebilir. Ancak kayıp dişin yerine konması komşu dişlerin eğilmesi ve karşıt dişin uzamasından sonra biraz daha zor olur.
Tüm bu metodların avantajları ve dezavantajları vardır. Diş hekiminiz hangi yöntemin size en uygun olduğuna karar verebilmeniz için en büyük yardımcınızdır.
Hareketli protezlerde protezin ağızdaki doğal dişlere tutunması için kullanılan metal kancalara “Kroşe” denir. Bir çok insan ağızlarında bu metallerin görünmesinden rahatsızlık duyar. Ancak gelişen diş hekimliği teknolojisi bize bu konuda çok daha estetik bir çözüm sunmaktadır. “Hassas Tutucu”lar yada ateleskop kronlar kullanılarak dişlere tutunması sağlanırken metal kroşe görüntüsünün estetiği bozması da önlenir.
Hassas Tutucular
Hareketli protezlerde ‘kroşe’ olarak adlandırılan ve protezin tutuculuğunu sağlamak için kullanılan metal parçaların yerine kullanılan sisteme ‘hassas tutucu’ denir. Dişsiz bölgenin önündeki dişler kaplamadaki gibi işlemlerden geçirilerek hassas tutucuların sabit parçası bu dişlere yapılan kaplamaya sabit olacak şekilde döküm olarak yapılır. Hareketli parçada yapılacak olan hareketli protezde yer alır. Kroşeler dışında hareketli parça, hareketli protezde tarif edildiği şekilde yapılır. Hassas tutucular, estetik ve tutuculuğun daha iyi olması, kroşelerin yol açabileceği yiyecek birikimleri sonucu ortaya çıkacak çürük ve diğer problemlerin oluşmaması açısından daha çok tercih edilirler.
